به گزارش راه شلمچه، مکانیسم ماشه که به “سازوکار حل اختلاف” نیز شناخته می‌شود، یکی از بندهای کلیدی توافق هسته‌ای برجام است که به طرف‌های برجام اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، روند بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به سرعت فعال کنند.
مکانیسم ماشه چگونه کار می‌کند؟
بر اساس این مکانیسم، هر یک از کشورهای عضو برجام (در حال حاضر آمریکا از برجام خارج شده و عملاً نقشی در آن ندارد) می‌توانند در صورت ادعای نقض تعهدات ایران، موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند. در این کمیسیون، فرصتی برای حل اختلافات از طریق مذاکره و دیپلماسی وجود دارد. اگر پس از طی مراحلی، اختلاف همچنان حل نشده باقی بماند، شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع دهد.
در شورای امنیت، قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها علیه ایران به رای گذاشته می‌شود. اگر این قطعنامه ظرف 30 روز به تصویب نرسد، تحریم‌های بین‌المللی سازمان ملل متحد که پیش از برجام علیه ایران اعمال شده بودند، به طور خودکار باز می‌گردند. این فرآیند به دلیل سرعت و خودکاری که دارد، به “مکانیسم ماشه” معروف شده است.
مضرات و معایب فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای ایران:
- بازگشت تحریم‌های بین‌المللی: اصلی‌ترین ضرر فعال شدن این مکانیسم، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران است که می‌تواند اقتصاد ایران را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
- انزوای بین‌المللی: فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند منجر به انزوای بیشتر ایران در عرصه بین‌المللی شود و روابط ایران با سایر کشورها را تیره کند.
- کاهش ارزش برجام: اگرچه برجام در حال حاضر با چالش‌های جدی روبرو است، اما فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند به طور کامل این توافق را از بین ببرد.
فواید و مزایای احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای ایران:
- اهرم فشار: برخی معتقدند که فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند به عنوان یک اهرم فشار بر غرب برای عمل به تعهداتشان در برجام عمل کند. به این معنا که ایران با تهدید به خروج کامل از برجام و فعال شدن مکانیسم ماشه، می‌تواند از طرف‌های غربی بخواهد که تحریم‌ها را لغو کرده و به تعهدات اقتصادی خود عمل کنند.
- تغییر معادلات بین‌المللی: فعال شدن این مکانیسم می‌تواند معادلات بین‌المللی را تغییر داده و توجه جامعه جهانی را به عدم پایبندی غرب به تعهداتش در برجام جلب کند.
- رهایی از محدودیت‌ها: با خروج کامل از برجام و فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران از محدودیت‌های هسته‌ای که در این توافق پذیرفته است، رها می‌شود.
جمع‌بندی:
مکانیسم ماشه یک سازوکار پیچیده و پرخطر است که فعال‌سازی آن می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی برای ایران داشته باشد. با توجه به شرایط کنونی، به نظر می‌رسد که فعال‌سازی این مکانیسم، ریسک‌های بیشتری نسبت به فواید احتمالی آن دارد. با این حال، این موضوع بستگی به تصمیمات و سیاست‌های آتی ایران و سایر طرف‌های برجام دارد.
اگر مکانیسم ماشه در برجام فعال شود، چند اتفاق مهم و تاثیرگذار در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی رخ می‌دهد. این اتفاقات معمولاً با پیامدهای گسترده‌ای همراه است که کشورها و اقتصادهای مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه توضیح می‌دهم چه اتفاقی ممکن است بیفتد:
پیامدهای احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه:
۱. بازگشت تحریم‌های بین‌المللی سازمان ملل:
- در صورت فعال‌سازی این مکانیسم، شورای امنیت سازمان ملل طی مدت حدود ۳۰ روز، رأی‌گیری درباره ادامه یا توقف تحریم‌ها را برگزار می‌کند.
- اگر در این مدت، هیچ قطعنامه‌ای برای تمدید تحریم‌ها تصویب نشود یا آمریکا و دیگر کشورها رأی ندهند، تحریم‌های پیش از برجام که شامل محدودیت‌های اقتصادی، بانکی و تجاری است، به‌طور کامل علیه ایران بازمی‌گردد.
۲. تشدید فشار اقتصادی بر ایران:
- بازگشت تحریم‌ها، تاثیر مستقیم بر اقتصاد ایران دارد؛ محدودیت‌های بانکی، صادرات نفت، واردات، سرمایه‌گذاری خارجی و فعالیت‌های مالی وقفه‌دار می‌شود.
- ارز، بورس و بازارهای داخلی ممکن است دچار کاهش و نوسان‌های شدید شوند.
- بحران‌های اقتصادی و ارز دولتی ممکن است عمیق‌تر شود.
۳. کاهش توانایی کشور در برنامه‌های هسته‌ای و توسعه‌ای:
- محدودیت‌های مالی و تجاری، مانع توسعه برنامه‌های هسته‌ای، علمی و فناوری در ایران می‌شود.
- پیشرفت‌های علمی و فناورانه ممکن است متوقف یا کُند شود.
۴. انزوای بین‌المللی و تیره‌تر شدن روابط خارجی:
- فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اعتماد بین‌المللی نسبت به تعهدات ایران را زیر سوال می‌برد.
- ممکن است کشورهای دیگر نیز فشار بیشتری بر ایران وارد کنند و روابط دیپلماتیک تیره‌تر شود.
۵. موارد سیاسی داخلی و استحکام نظام حکومتی:
- این موضوع می‌تواند به موجی از واکنش‌های داخلی منجر شود؛ از جمله حمایت یا مقاومت شدید مردمی، نخبگان و روحانیون.
- ممکن است دولت را در شرایط سخت‌تری قرار دهد و سیاست‌های داخلی و خارجی را تحت تأثیر قرار دهد.
فعال‌سازی مکانیسم ماشه، در واقع به وضعیت تحریم‌های مجدد و شدت فشارهای خارجی بر ایران منجر می‌شود و بر اقتصاد، سیاست و زندگی روزمره مردم تأثیر می‌گذارد. در عین حال، ممکن است ایران گزینه‌های دیپلماتیک و راهبردی خود را بر اساس این شرایط تغییر دهد، از جمله اعلام خروج از برجام یا اقدام متقابل دیگر.
